Κύστεις ωοθηκών (δερμοειδής, κυσταδένωμα, ωχραιματώματα)

Οι κύστεις μπορούν να προκληθούν σε οποιονδήποτε ηλικία και χωρίζονται σε λειτουργικές κύστεις και παθολογικές. Οι λειτουργικές κύστεις προκύπτουν από την ίδια λειτουργία της ωοθήκης και απορροφώνται συνήθως από μόνες τους χωρίς θεραπεία μέσα σε 1 με 2 μήνες.

Οι παθολογικής κύστεις δεν φεύγουν με φαρμακευτική θεραπεία παρά μόνο με χειρουργική αφαίρεση που σήμερα γίνεται λαπαροσκοπικά.

1.Λειτουργικές ωοθηκικές κύστεις

 Οι ωοθήκες αναπτύσσουν φυσιολογικά κάθε μήνα δομές σαν κύστεις που λέγονται ωοθυλάκια. Τα ωοθυλάκια είναι μικρά «χημικά εργοστάσια» που παράγουν τις ορμόνες, οιστρογόνα και προγεστερόνη, και απελευθερώνουν ένα ωάριο, όταν έχετε ωορρηξία. Καμιά φορά όμως ένα φυσιολογικό μηνιαίο ωοθυλάκιο εξακολουθεί να μεγαλώνει. Όταν συμβαίνει αυτό, σχηματίζεται η λεγόμενη λειτουργική κύστη.

Αυτό σημαίνει ότι άρχισε στη διάρκεια της ομαλής λειτουργίας του μηνιαίου κύκλου σας. Οι λειτουργικές κύστες είναι συνηθισμένες στις νεαρές γυναίκες: μεγαλώνουν και μετά εξαφανίζονται κατά τον κύκλο περιόδου. Είναι πλήρως αντιμετωπίσιμες. Η θεραπεία με αντισυλληπτικά, παρόλο που δεν είναι απαραίτητη, μπορεί να βοηθήσει στην ταχύτερη απορρόφησή τους.

2.Παθολογικές κύστεις

Οι παθολογικές κύστες ωοθηκών είναι πιο συχνές στην αναπαραγωγική ηλικία, ενώ απαντώνται σπάνια μετά την εμμηνόπαυση. Συνήθως έχουν καλοήθη πρόγνωση και αφαιρούνται προληπητικά προς διερεύνηση τυχόν κακοήθειας σε περιπτώσεις που είναι μεγάλες και προκαλούν πόνο.

• Δερμοειδείς κύστεις ωοθηκών (καλοήθη ώριμα κυστικά τερατώματα)

Πρόκειται για μία μάλλον συνηθισμένη καλοήθη κύστη που εμφανίζεται στην ωοθήκη. Είναι η πιο συχνή μορφή καλοήθους νεοπλάσματος των ωοθηκών και συνήθως εμφανίζεται σε γυναίκες μεταξύ 20 – 40 ετών, ωστόσο ανιχνεύονται και στη βρεφική αλλά και στη γεροντική ηλικία. Σε ποσοστό 15%, μπορεί να υπάρχουν ταυτόχρονα κύστεις και στις δύο ωοθήκες. Συνήθως δεν προκαλούν συμπτώματα και ανιχνεύονται σε υπερηχογραφικό έλεγχο ρουτίνας.

Το εσωτερικό μιας τέτοιας κύστης παρουσιάζει μια ακατάστατη εικόνα, που ιατρικά περιγράφεται ως «μικτής ηχογένειας»: στερεά και κυστικά δηλαδή στοιχεία ανακατεμένα. Αυτό οφείλεται στο ότι η κύστη προέρχεται από αρχέγονα εμβρυικά κύτταρα που υπάρχουν στις ωοθήκες εκ γενετής. Για λόγους που δε γνωρίζουμε, κάποια στιγμή ξεκινούν αυτά τα κύτταρα να πολλαπλασιάζονται (με καλοήθη τρόπο) και ταυτόχρονα να διαφοροποιούνται σε διαφορετικούς τύπους κυττάρων (κύτταρα χόνδρου, οστού, τρίχες, νευρικά κύτταρα), όπως θα έκανε το αρχέγονο κύτταρο και στην εμβρυική μας ζωή.

Σχηματίζεται λοιπόν η κύστη με αυτούς τους μικτούς κυτταρικούς πληθυσμούς, ακανόνιστα όμως, δεν φτιάχνει ένα νέο έμβρυο αλλά μια μάλλον αποκρουστική κύστη: το τεράτωμα. Είναι όμως καλοήθης και πρέπει πάντα να αφαιρούνται για τον αποκλεισμό ύπαρξης κάποιας κακοήθειας και προς αποφυγή επιπλοκών. H αφαίρεση γίνεται συνήθως λαπαροσκοπικά.

• Κυσταδένωμα (ορώδες ή βλεννώδες)

Είναι καλοήθεις όγκοι των ωοθηκών που προέρχονται από τα επιφανειακά κύτταρα της ωοθήκης. Παρουσιάζονται συχνότερα σε γυναίκες άνω των 30 ετών. Μπορούν να διαχωριστούν σε ορώδη ή βλεννώδη, αναλόγως με το περιεχόμενό τους και μπορεί να φθάσουν σε μέγεθος πολλών εκατοστών. Αν και σπάνιο, υπάρχει κίνδυνος εξαλλαγής σε κακοήθεια, γι’ αυτό και πρέπει να αφαιρούνται.

• Ενδομητριωσικές κύστεις (σοκολατοειδής κύστη ή ενδομητρίωμα)

Η ενδομητρίωση μπορεί να ενθαρρύνει ανώμαλες κύστες όταν η επένδυση της μήτρας έχει αποκοπεί και μεγαλώνει πάνω στις ωοθήκες. Αυτού του είδους οι κύστες δημιουργούνται όταν ενδομητρικός ιστός (ο ιστός δηλαδή που επενδύει το εσωτερικό της μήτρας) αναπτύσσεται στις ωοθήκες δημιουργώντας κυστικά μορφώματα που αποκαλούμε σοκολατοειδείς κύστεις (chocolate cysts) γιατί περιέχουν παλιό σκούρο αίμα.

Κάθε μήνα, αυτές οι κηλίδες της επένδυσης της μήτρας αιμορραγούν, αλλά το αίμα παγιδεύεται μέσα στην κύστη βοηθώντας την να μεγαλώσει. Στο τέλος αυτές οι κύστες σπάνε και κατά το σπάσιμό τους, μπορούν να προξενήσουν ζημιά στην ωοθήκη και να προκαλέσουν οξύ πόνο.

Τις συναντάμε σε γυναίκες που πάσχουν από ενδομητρίωση. Οι σοκολατοειδείς κύστεις δεν εξαφανίζονται από μόνες τους και η θεραπεία τους είναι συνήθως χειρουργική.

Οι ωοθηκικές κύστεις δεν προκαλούν συχνά κανένα σύμπτωμα. Όταν εμφανίζονται συμπτώματα, αυτά είναι πόνος ή μια καθυστερημένη περίοδος.

Μια ωοθηκική κύστη είναι πιθανότερο να προκαλέσει πόνο εάν:

• Μεγαλώσει αρκετά
• Αιμορραγεί
• Ραγεί (Σπάσει)
• Παρεμποδίζει τον ανεφοδιασμό αίματος στην ωοθήκη
• Χτυπιέται κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής
• Συστρέφεται ή προκαλεί συστροφή της σάλπιγγας

Τα συμπτώματα των ωοθηκικών κύστεων μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Μετεωρισμό ή διόγκωση στην κοιλία
• Πόνο κατά τη διάρκεια των μετακινήσεων εντέρων
• Πόνο στη λεκάνη λίγο πριν ή μετά από την έναρξη της περιόδου
• Πόνο με την επαφή ή πυελικό πόνο κατά τη διάρκεια της μετακίνησης
• Ξαφνικό και οξύ πυελικό πόνο, συχνά με ναυτία και εμετό (πιθανό σημάδι συστροφής της ωοθήκης, ή ρήξης μιας κύστης με εσωτερική αιμορραγία).

Αλλαγές στον εμμηνορρησιακό κύκλο δεν είναι συχνές με τις ωοθυλακικές κύστεις, ενώ είναι πιο συνήθεις με τις κύστεις ωχρού σωματίου. Κολπική αιμόρροια ή αιμορραγία μπορεί να εμφανιστεί με μερικές κύστεις

Η διάγνωση μιας κύστης στην ωοθήκη γίνεται λαμβάνοντας ένα καλό ιστορικό της γυναίκας, με την γυναικολογική εξέταση και το διακολπικό υπερηχογράφημα. Το ιστορικό μας προσανατολίζει ενώ η γυναικολογική εξέταση δίνει περεταίρω πληροφορίες ως προς την θέση, το μέγεθος, την υφή και την κινητικότητα της κύστης.

Στο υπερηχογράφημα οι κύστεις παρουσιάζουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά αναλόγως με τον τύπο. Αν κρίνεται σκόπιμο, γίνεται περαιτέρω εξέταση της αγγείωσης της κύστης με υπερηχογράφημα Doppler. Επίσης χρήσιμες ως προς την αξιολόγηση μιας κύστης της ωοθήκης είναι η μέτρηση του δείκτη CA-125 (καρκινικός δείκτης) στο αίμα και άλλες απεικονιστικές μέθοδοι όπως η Μαγνητική Τομογραφία.

Οι λειτουργικές ωοθηκικές κύστεις συχνά δεν χρειάζονται θεραπεία. Υποχωρούν ή εξαφανίζονται συνήθως από μόνες τους μέσα σε 8 – 12 εβδομάδες.

Εάν έχετε συχνά κύστεις, μπορεί να σας χορηγηθούν αντισυλληπτικά χάπια. Αυτά τα φάρμακα μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο νέων ωοθηκικών κύστεων. Χειρουργική επέμβαση για να αφαιρεθεί η κύστη ή η ωοθήκη μπορεί να απαιτηθεί για να καταστεί σίγουρο ότι δεν πρόκειται για καρκίνο των ωοθηκών. 

Η χειρουργική επέμβαση είναι πιθανότερο να απαιτηθεί για:

• Σύνθετες ωοθηκικές κύστεις που δεν εξαφανίζονται
• Κύστεις που προκαλούν συμπτώματα και δεν υποχωρούν
• Απλές ωοθηκικές κύστεις που είναι μεγαλύτερες από 5-10 εκ.
• Γυναίκες που είναι εμμηνοπαυσιακές ή κοντά στην εμμηνόπαυση

Σε περίπτωση που χρειάζεται να αφαιρεθεί η κύστη, η πλέον διαδεδομένη προσέγγιση είναι η λαπαροσκοπική. Χάρη στην χαμηλή επεμβατικότητα (δεν διανοίγεται το κοιλιακό τοίχωμα) η γυναίκα μπορεί να φύγει από το νοσοκομείο την ίδια ημέρα της επέμβασης. Επίσης επιτρέπει την μεγαλύτερη δυνατή διατήρηση του υγιούς ωοθηκικού ιστού καθώς και σχεδόν ανεπαίσθητα αισθητικά αποτελέσματα, βασικά πλεονεκτήματα κυρίως στις νεαρές γυναίκες,. Η ανοιχτή προσέγγιση επιφυλάσσεται πλέον μόνο για περιπτώσεις στις οποίες υπάρχει ένδειξη κακοήθειας.