Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών

Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (Polycystic Ovary Syndrome, PCOS) είναι η κατάσταση κατά την οποία οι ωοθήκες περιέχουν περισσότερα αναπτυσσόμενα ωοθυλάκια από ότι συνήθως. Αυτό μπορεί να επηρεάσει την ισορροπία των ορμονών μιας γυναίκας.

Το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών είναι μια από τις πιο συχνές ενδοκρινολογικές διαταραχές του γυναικείου φύλου. Αποτελεί μια πολύπλοκη, ετερογενής διαταραχή αβέβαιης αιτιολογίας που προκαλεί συμπτώματα σε ένα περίπου 5% σε 10% των γυναικών της αναπαραγωγικής ηλικίας (12-45 ετών). Πιστεύεται ότι είναι μία από τις κύριες αιτίες της γυναικείας υπογονιμότητας και το πιο συχνό ενδοκρινολογικό πρόβλημα σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας.

Τα συμπτώματα ξεκινούν συνήθως με την εφηβεία. Σε μερικές όμως περιπτώσεις εμφανίζονται αργότερα, μετά τα 20. Δεν έχουν όλες οι γυναίκες τα ίδια συμπτώματα ούτε και την ίδια ένταση συμπτωμάτων. Επίσης δεν έχουν όλες οι γυναίκες όλα τα συμπτώματα. Η βαρύτητα των συμπτωμάτων είναι διαφορετική σε κάθε ασθενή. Τέλος, αν και ορισμένες φορές είναι εμφανή, αυτά τα σημάδια μπορούν να περάσουν απαρατήρητα, ιδιαιτέρως στα νεαρά κορίτσια.

Τα πλέον συνήθη είναι:

• Υπογονιμότητα. Συμβαίνει επειδή γίνεται σπάνια ή καθόλου η ωορρηξία. Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών άλλωστε είναι η πλέον συνήθης αιτία υπογονιμότητας.
• Διαταραχές της περιόδου, όπως συχνές καθυστερήσεις, κύκλος πάνω από 35 ημέρες, διαστήματα 3-4 μηνών χωρίς περίοδο.
• Μεγαλύτερη τριχοφυΐα απ’ ότι συνήθως σε πρόσωπο, στήθος, κοιλιά, πλάτη, αντίχειρες και δάκτυλα ποδιών.
• Ακμή, λιπαρότητα δέρματος, πιτυρίδα.
• Αύξηση βάρους που δεν υποχωρεί εύκολα, ιδίως σε κοιλιά-μέση.
• Αρχή φαλάκρας ή/και «μαλλιά που αδυνατίζουν».
• Πυελικός πόνος.
• Κηλίδες στο δέρμα με  χρώμα σκούρο καφέ η μαύρο, κυρίως στο λαιμό, στους βραχίονες και στο στήθος.
• Κατάθλιψη.
• Άπνοια ύπνου.

Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών είναι αποτέλεσμα τόσο γενετικής προδιάθεσης όσο και επίδρασης περιβαλλοντικών παραγόντων. Πιο συγκεκριμένα, υπάρχουν ενδείξεις ότι υπάρχουν σημαντικές γενετικές διαταραχές στην έκκριση των ανδρογόνων ορμονών, ειδικά όσον αφορά την παραγωγή τεστοστερόνης, όπως και γενετικές διαταραχές στη δράση μιας άλλης ορμόνης, της ινσουλίνης.

Πολλές γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών παρουσιάζουν αντίσταση στην ινσουλίνη, μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από αντίσταση των ιστών να απαντήσουν στην ινσουλίνη, γεγονός που οδηγεί σε αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης στο αίμα και προδιαθέτει σε διαταραχή στην παραγωγή ανδρογόνων, και ειδικότερα της τεστοστερόνης.

Η γενετική προδιάθεση σε συνδυασμό με επίκτητους παράγοντες, όπως το βάρος σώματος και οι διατροφικές συνήθειες, έχουν ως αποτέλεσμα σημαντικές ορμονικές διαταραχές, που με τη σειρά τους προκαλούν συμπτώματα σαν και αυτά που αναφέρθηκαν πιο πάνω.

Δεν υπάρχει μοναδική εξέταση που να μας επιβεβαιώνει το σύνδρομο. Θα πρέπει να γίνει ένα πλήρες ιστορικό, μια γυναικολογική εξέταση, ένα υπερηχογράφημα εσωγεννητικών οργάνων, ένα ορμονικό προφίλ και μέτρηση ζαχάρου ή ακόμη καλύτερα καμπύλη ζαχάρου και ινσουλίνης. Η διάγνωση τίθεται από τα αποτελέσματα όλων αυτών των εξετάσεων.

Στη φυσική εξέταση, θα γίνει αξιολόγηση της τριχοφυΐας, γι’ αυτό είναι προτιμότερο να αποφύγουμε την αποτρίχωση μερικές μέρες πριν την επίσκεψη.

Κατά τη γυναικολογική εξέταση, οι ωοθήκες τις περισσότερες φορές έχουν αυξημένο μέγεθος λόγω των πολλών μικρών κυστών που βρίσκονται μέσα σε αυτές. Αυτό μπορούμε να το διαπιστώσουμε ευκολότερα με τον υπέρηχο που γίνεται και την μέτρηση όγκου ωοθηκών.

Κατά το υπερηχογράφημα σύνηθες εύρημα είναι οι πολυάριθμες μικρές κύστες περιφερειακά στην ωοθήκη. Επίσης βρίσκουμε συνήθως ένα παχύ ενδομήτριο (εσωτερική επένδυση της μήτρας) λόγω της άστατης εμμηνορρυσίας .

Για να διαγνωσθεί το σύνδρομο θα πρέπει να εντοπίσουμε στη γυναίκα τουλάχιστον δύο από τις παρακάτω ενδείξεις:

• Διαταραχές περιόδου. Είναι το πιο κοινό σύμπτωμα με περίοδο ανά 35 ή περισσότερες ημέρες, αμηνόρροια για 3-4 μήνες, παρατεταμένη περίοδο με πολύ ή πολύ λίγο αίμα κλπ.
• Κλινική ή/και  εργαστηριακή υπερανδρογοναιμία. Κλινικά σημεία είναι ο δασυτριχισμός (δηλαδή έντονη τριχοφυΐα στο πρόσωπο και το σώμα), ακμή, ανδρογενής αλωπεκία.
• Υπερηχογράφημα (κολπικό) όπου οι ωοθήκες παρουσιάζονται διογκωμένες και με περισσότερα από 12 ωοθυλάκια μεγέθους έως 8mm  στην περιφέρειά τους. Η εικόνα πολυκυστικής ωοθήκης στο κολπικό υπερηχογράφημα από μόνη της δεν αρκεί για μια ακριβή διάγνωση. Επίσης η διάγνωση ΣΠΩ δεν σημαίνει ότι οπωσδήποτε η ωοθήκη θα έχει πολυκυστική μορφή.

Δεν υπάρχει πλήρης θεραπεία με την έννοια της οριστικής εξαφάνισης του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών. Η θεραπεία έχει στόχο να διαχειριστεί τα προβλήματα υγείας που δημιουργούνται και να προλάβει την επιδείνωσή τους. Η θεραπεία θα λάβει υπ’ όψη τα εξατομικευμένα συμπτώματα αλλά και ανάγκες κάθε ασθενούς, π.χ. αν θέλει ή όχι να μείνει έγκυος.